VERON a03




home    archief    bibliotheek    historisch overzicht



Radioamateurs offerden hun leven voor onze vrijheid - deel 2

Radioamateurs offerden hun leven voor onze vrijheid - deel 2
=== wij herdenken onze dooden ===
Door Eddy Krijger (PA0RSM)

Inleiding
Die ondertitel “wij herdenken onze dooden” staat te lezen op de voorpagina van het meinummer van de Electron uit 1946.

Dit is voor mij het vertrekpunt geworden om, in het vervolg op mijn eerdere schrijven, nog even nader in te gaan op de achtergrond van met name al die omgekomen radioamateurs zonder amateurroepletters.

Zeer waarschijnlijk waren deze radioamateurs lid van de plaatselijke Nederlandse Verenging Voor Radiotelegrafie (NVVR), de Nederlandse Vereniging voor Internationaal Radioamateurisme (NVIR), of de Verenigde Ultra-Kortegolf Amateurs (VUKA). Of op z’n minst bekend bij de leden.

Na de oproep bij de 1e VR waren de lokale afdelingen degene die deze omgekomen radioamateurs voordroegen. Helaas heb ik geen onderbouwing kunnen vinden die de basis vormt voor de lijst met Ereleden.

De VERON telt uiteindelijk 28 Ereleden, maar uit de legenda’s van twee door de VERON gepubliceerde herdenkingsplaten komen veel meer namen voor. Er zijn overeenkomsten maar ook verschillen in de namenlijst van die legenda’s. Dat trok mijn aandacht; dus tijd voor (weer) een nader onderzoek!


De gevallenen per 1946
Mij is gebleken dat in de loop van de tijd het aantal bekend geworden omgekomen radioamateurs groeide. Dat blijkt wel uit de middenpagina van de Electron uit mei 1946; daar staan 22 omgekomen radioamateurs vermeld. De herkomst van de namen is (deels) het gevolg van de oproep vanuit de 1e VR om namen aan te dragen.

Het maken van dat mei-nummer van de Electron vergt (net zoals vandaag de dag) een zekere voorbereidingstijd, maar ook die middenpagina, ontworpen door PAoUB, kost tijd. Al met al kan veilig aangenomen worden dat de namenlijst de stand per april 1946 is.



Tijdens de 2e VR op 18 mei 1946, werden opmerkingen gemaakt op de onvolledigheid van deze middenpagina. Zo waren van de 22 omgekomen amateurs er 14 met foto en dus van acht van hen zonder foto. Verder werden er nog vijf ontbrekende namen gemeld:

Dijkhuizen, Nicolaas Lodewijk Hermann van PAoND
Groot, Louis de PAoKK
Laaken, Floris van der ?
Wirix, René Paul PAoRW
Wories, William Michiel Johan PAoXY
Totaal 27 omgekomen radioamateurs werden postuum benoemd tot Erelid van de VERON. Tijdens de 3e VR op 8 december 1946, werd er nog één Erelid toegevoegd:
Otten, Wilhelmus Maria Franciscus Joseph PAoHB
Waarmee de VERON officieel 28 postume Ereleden telt.


De gevallenen per 1949
De toegezegde verbeterde versie van de herdenkingsplaat kwam uiteindelijk pas in 1949. In de Electron van maart 1949 lees ik dat deze herdenkingsplaat werd verkocht. Dit na overmaking van één gulden op de bankrekening van de VERON. De levering zou in april of mei plaatsvinden. De naamlijst in de legenda toont nu 44 omgekomen radioamateurs. Van de acht namen zonder foto uit de middenpagina van 1946, is er van vijf een foto gevonden. Dit zijn de OM's Brons, Gehrels, Touw, Kapteyn, Idzerda. Deze komen nu ook voor op de herdenkingsplaat van 1949. De andere drie zonder foto komen nu helemaal niet meer voor. Dit zijn de postume Ereleden Tappenbeck, Vredeveld en Grul. Kennelijk is de volledigheid van de plaat grafisch gedreven.



De VERON-herdenkingsplaat uit 1949 bevatte nog meer onvolledigheid fouten, want naast die eerder genoemde drie heren zonder foto, ontbraken er ook nog vier andere postume Ereleden op deze uitvoering. De heren Dijkhuizen, Groot, Otten, Wories. In het december nummer 1952 van het Electron in het artikel “onderscheidingen wegens dapperheid” komt ook nog Christiaan Frederik van den Berg voor die postuum onderscheiden werd met de Bronzen Leeuw en het verzetsherdenkingskruis welke niet op deze plaat is meegenomen. De uitgifte van de officiële herdenkingsplaat is vrij kort daarop gestaakt.

Voor het overzicht vermeld ik de zeven missende Ereleden op die herdenkingsplaat van 1949:
Dijkhuizen, Nicolaas Lodewijk Hermann van PAoND
Groot, Louis de PAoKK
Grul, Wilhelmus Andreas Alexander ?
Otten, Wilhelmus Maria Franciscus Joseph PAoHB
Tappenbeck, Rudolf ?
Vredeveld, Johan Asuerus PAoJAV
Wories, William Michiel Johan PAoXY


Alle door oorlogsgeweld omgekomen radioamateurs
Ik kan mij voorstellen dat u de draad bent kwijtgeraakt met al die verschillende lijstjes. Ook al vanwege die onderlinge overlap en verwijderde namen. Er zit wel een bepaalde logica in. Het blijkt namelijk dat de redactie van de Electron de drijvende kracht te zijn om de gevallenen een gezicht te geven. Dat betekende dat in 1949 gevallenen zonder foto niet meer herdacht werden.

Hierbij presenteer ik het verloop even schematisch als tijdvolgorde diagram.


Tussen 1945 en 1949 blijken er dus 51 gevallen amateurs te zijn aangemeld.
Verzetsorganisaties
Er blijken verschillende verhaallijnen door de biografieën te lopen van onze 51 gevallenen. In die verhalen viel mij de verscheidenheid van verzetsorganisaties op. Voor het overzicht heb ze eens in tijdsvolgorde met enkele kenmerken achter elkaar gezet.

Orde Dienst (1940 – 1945)
Veel gedemobiliseerde militairen werden naderhand benaderd om deel te nemen in de Orde Dienst (OD). Vandaag de dag noemt men zoiets een “stay behind” organisatie. Hiermee wilde men een machtsvacuüm voorkomen, als de Duitse bezetting voorbij was. Binnen de OD had men ook een radionetwerk opgebouwd dat tot de bevrijding van Zuid-Nederland “slapend werd gehouden”. (https://nl.wikipedia.org/wiki/Ordedienst)

Verzet (1940 – 1945)
De verzamelnaam voor alle personen en groepen die tijdens de Tweede Wereldoorlog weerstand boden aan de Duitse bezetting. Die verschillende verzetsgroepen hadden behoefte aan communicatie. Zij richtten daartoe zendgroepen op en probeerde ook in contact te komen met Engeland voor materiaal en wapenzendingen.
(https://nl.wikipedia.org/wiki/Nederlands_verzet_in_de_Tweede_Wereldoorlog)

Englandspiel (november 1941 tot april 1944)
Vanaf november 1941 begonnen twee organisaties vanuit Engeland geheim agenten naar Nederland te sturen. De een voor de Militaire Inlichtingen (MI-6 = Military Intelligence -6) en de andere de dienst (SOE = Special Operations Executive) was gespecialiseerd in het organiseren van verzetsdaden (sabotage, enz.). Hun eerste agenten legden contact met verzetsgroepen die helaas reeds door de Duitse contraspionage (Abwehrstelle IIIF) waren geïnfiltreerd. De Duitsers konden codes van deze agenten gebruiken om via een geallieerd zendernetwerk valse informatie te sturen naar het Verenigd Koninkrijk. Van de 59 gedropte agenten kwamen er 54 om het leven. De laatste agenten werden in mei 1943 gedropt. Pas in april 1944 werd de operatie beëindigd.
(https://nl.wikipedia.org/wiki/Englandspiel)

Bureau Inlichtingen (van november 1942 tot en met mei 1945)
De regering in Engeland had behoefte aan betrouwbare inlichtingen uit Nederland en richtte daartoe de dienst Nederlandse Bureau Inlichtingen (BI) op. Speciaal opgeleide marconisten en codeurs werden boven Nederland geparachuteerd. (https://nl.wikipedia.org/wiki/Bureau_Inlichtingen)

Zendgroepen (1943 – 1945)
Er blijken totaal vier zendgroepen samengesteld te zijn door het Nederlandse Bureau Inlichtingen te Londen. Zo’n zendgroep bestond uit geheim agenten die door het BI voor de functie van radio telegrafist / codist waren opgeleid.

Zendgroep Barbara (juni 1943 – juli 1944)
Deze groep verzorgde het radiocontact tussen de Ordedienst en het Bureau Inlichtingen (BI) en de Nederlandse regering in Londen. De zendgroep was samengesteld uit de navolgende agenten; Van Borssum Buisman (leider en organisator), de radiotelegrafisten; Van Alebeek, Grisnigt, Diesfeldt, Hoekman, Letteboer, Schreinemachers, Van der Stok, Wiedemann en Verhage. Van deze tien agenten is bekend dat zeven door de Sicherheits Dienst (SD) zijn gearresteerd en er drie om het leven kwamen.
(https://nl.wikipedia.org/wiki/Zendgroep_Barbara)

Zendgroep BI-Radiodienst (januari 1944 – december 1944)
Deze groep verzorgde het radiocontact tussen de Raad van Verzet en het BI en de Nederlandse regering in Londen. De zendgroep werkte nauw samen met de Radiodienst van de Raad van Verzet (RVV). De zendgroep was samengesteld uit de navolgende agenten; Steen (leider ein organisator). De organisatoren; Ausems en Faber. De radiotelegrafisten; Adriaansen, De Bloois, Leus en Van Loon. Van deze zeven agenten werden er vijf door de Sicherheitsdienst (SD) gearresteerd en kwamen om het leven.
(https://nl.wikipedia.org/wiki/Zendgroep_BI-Radiodienst)

Zendgroep Vuurtoren (oktober 1944 - maart 1945)
Deze groep verzorgde het radiocontact tussen de spionagegroep Albrecht, de Groep Packard en het Bureau Inlichtingen (BI) en de Nederlandse regering in Londen. De zendgroep was samengesteld uit de navolgende agenten; Mans (leider en organisator). De radiotelegrafisten; Van Bemmel, Ensink, Sutherland, Koopmans en Kouwenhoven. Van deze zes groepsleden zijn twee radiotelegrafisten Koopmans en van Bemmel gedood. (beiden zijn niet bekend als radioamateur).
(https://nl.wikipedia.org/wiki/Karel_Mans#Zendgroep_%E2%80%9CVuurtoren%E2%80%9D)

Zendgroep Oost (september 1944 – maart 1945)
Deze verzorgde het radiocontact tussen de spionagegroepen van de Raad van Verzet, het Inlichtingencentrum Oost, de daarmee samenwerkende verzetsgroepen in Overijssel en Twente en het BI en de Nederlandse regering in Londen. De agent Buunk legde de basis voor deze zendgroep. De zendgroep was samengesteld uit lokale radiotelegrafisten die werkzaam waren voor de Radiodienst van de Raad van Verzet. Ben Buunk werkte samen met de telegrafisten Jaap Beekman en de Britse sergeant John Patrick Austin. Toen de zendgroep operationeel was werden er vele berichten verzonden die voor de oprukkende geallieerde legers van grote waarde waren. Vanaf februari 1945 werd de groep getroffen door een golf van arrestaties, waar agent Buunk ook bij zat. Andere agenten Karel Christiaan Mooiweer (1923-1971) en Pieter Bouman (1924-1997) van de groep Albrecht zetten het werk voort. Steeds weer moesten zij hun werkzaamheden onderbreken omdat de accu's van hun zendapparatuur het lieten afweten. Om hun problemen enigszins te kunnen oplossen had Agent Menco Rein Mulder vanuit Londen vijf complete radiosets extra meegebracht. Toen Mulder deze bij Mooiweer en Bouman had afgeleverd beschikten de agenten over meer seintoestellen dan zendmogelijkheden. Onder deze zendgroep zijn ook slachtoffers gevallen. Buunk werd gefusilleerd en Mulder overleed in de gevangenis.
(https://nl.wikipedia.org/wiki/Ben_Buunk
https://nl.wikipedia.org/wiki/Menco_Rein_Mulder
https://nl.wikipedia.org/wiki/Radiodienst_van_de_Raad_van_Verzet#Zendgroep_Oost_en_Inlichtingen_Centrum_Oost)

Raad van Verzet (mei 1943 – mei 1945)
Om het versnipperde verzet te structureren werd op 1 mei 1943 de Raad van Verzet (RVV) opgericht. Daaronder ressorteerde ook een radiodienst, die actief radioverbindingen onderhield. Jan Thijssen was als hoofd van de radiodienst tevens de medeoprichter van de RVV. Thijssen liet Andreas Wilhelmus Maria Aussems naar Londen reizen om contact te leggen met het Bureau Inlichtingen (BI) en zijn plannen uiteen te zetten. Met de radiotelegrafisten wilde het BI een zendgroep oprichten om steun te kunnen verlenen aan de Radiodienst van Jan Thijssen. De organisatoren hadden de taak om de verzetsleiding in bezet gebied te ondersteunen bij de coördinatie en de bundeling van de verzetsorganisaties. Vanaf medio januari 1944 stond Jan Thijssen via deze agenten in radiocontact met het Bureau Inlichtingen in Londen. Op 9 november werd Thijssen gevangen genomen en als represaille op de aanslag op Rauter op 8 maart 1945 gefusilleerd.
(https://nl.wikipedia.org/wiki/Raad_van_Verzet)

Binnenlandse Strijdkrachten (september 1944 ~ mei 1945)
Vormden op 5 september 1944 een officieel opgezette bundeling van de tot dan toe weinig samenwerkende verzetsgroepen in Nederland. De Binnenlandse Strijdkrachten kwam dan ook voort uit de drie belangrijkste verzetsgroepen: de Ordedienst (OD), de Landelijke Knokploegen (LKP) en de Raad van Verzet (RVV). Omdat er een tekort was aan voormalige verzetsstrijders, konden zich na de oorlog echter ook vele andere (jonge)mannen aansluiten bij de BS.
(https://nl.wikipedia.org/wiki/Binnenlandse_Strijdkrachten)


Verzetsactiviteiten van onze gevallenen
Tussen 1945 en 1949 blijken er dus 51 gevallen amateurs te zijn aangemeld. De 28 Ereleden heb ik in “vetgedrukt” weergegeven. De andere namen zijn in “cursief” weergegeven. Buiten deze 51 gevallen amateurs hebben ik hierin ook opgenomen Christiaan Frederik van den Berg die in 1952 postuum twee onderscheidingen kreeg. Waarmee het totaal van de gevallen amateurs op 52 komt.

Naam Call SWL Verzet regio inval plaats
Abbenes, D. = L-192 LO Den Helder 18-1-45 7-4-45 Schandelah
Bakker, G. = = OD Groningen 6-2-45 ~7-5-45 Norg
Berg, C.F. van den = = OD Den Haag Den Haag 7-3-42 29-7-43 Leusden
Bijleveld, W.J. = = OD Amsterdam 24-1-42 27-2-45 Vahlingen
Braak, Th.Chr. PAoGA = LO Lintelo 1-5-44 31-12-44 Gross-Rosen
Brandsma, H. = = Zaan Zaan 3-3-44 6-4-45 Oranienburg
Brons, S.P. = = Zaan Zaan 4-3-1944 31-5-45 Bergen-Belsen
Diesfeldt, J.H. = = Barbara Amsterdam 12-7-44 5-12-44 Vught
Dijkhuizen, N.L.H. van PAoND = ? Arnhem 2-12-44 27-1-45 Hurl
Dobbinga, Chr. W. = = OD LS2 Amsterdam 30-1-45 14-4-45 Amsterdam-R
Dubbeldam, P. = = OD Hoogeveen 9/10-2-45 8-3-45 Woeste Hoeve
Gehrels, C.A. PAoQQ = Gehrels Eindhoven 22-7-43 23-3-45 Nordhausen
Groot, L. de PAoKK = ? Amsterdam ?-1941 13-3-42 Oranienburg
Grul, W.A.A. = = ? Den Haag = 3-3-45 Bezuidenhout
Haspels, C.J. = = Vrij Ned. Eindhoven 28-10-41 13-1-43 Neuengamme
Heijboer, J.P. = = OD LS2 Amsterdam 30-1-45 14-4-45 Amsterdam-R
Hoekman, P. = = Barbara Oss 6-11-43 6-11-43 Keent (bij Oss)
Hoekstra, H.A. = = OD LS1 Blaricum 10-2-45 10-2-45 Blaricum
Hulsman, D. = = OD LS2 Amsterdam 30-1-45 14-4-45 Amsterdam-R
Kapteijn, E. PAoEK = ? Hilversum 1941 6-10-44 Dortmund
Klingen, J.
Broeder Jozef
PAoXL = ECH/3 Heemstede 26-5-41 24-1-42 Waalsdorp
Kuster, S.G. = = OD LS2 Amsterdam 30-1-45 14-4-45 Amsterdam-R
Laaken, F. van der = = RVV RD Gooi 9-2-45 4-4-45 Hattem
Lauwerens, L. = = 2000 LS2 Amsterdam 30-1-45 14-4-45 Amsterdam-R
Lent, C.L.J. van PAoXI = ECH/3 Heemstede 26-5-41 13-6-42 Lüttringshausen
Mansum, A.A. van PAoXK = OD RD13 Den Haag 18-2-45 8-3-45 Waalsdorp
Meerhof, G.A. PAoMB L-082 OD RD6 Apeldoorn 10-1-45 2-3-45 Varsseveld
Meertens, J.P. PAoMO = Oranjevendel Amsterdam 10-4-42 7-10-43 Neuengamme
Meijer, F. H. = = LKP // OD Apeldoorn 10-1-45 8-3-45 Woeste Hoeve
Meuldijk, K. = = OD Amsterdam 3-3-44 24-4-45 Bergen-Belsen
Michels, A.M. = = OD N. Holland 1-9-41 11-5-42 Oranienburg
Neuteboom, J. PAoGR = Strijkel Zaan 25-4-41 4-6-43 Berlijn-Tegel
Oberg, J.M. = = OD RD16 Breda 4-10-44 4-10-44 Rijsbergen
Otten, W.M.F.J. PAoHB = ? Breda 25-3-41 5-8-46 Breda
Poll, A.C. van de = = OD RD6 Apeldoorn 10-1-45 14-3-45 Neuengamme
Reijns, G.B. PAoRS = OD RD13 Den Haag 18-2-45 8-3-45 Waalsdorp
Rijke, M. de = = OD Amsterdam 3-3-44 21-11-44 Hamburg
Schamp, T.J. = = OD Amsterdam 30-1-45 14-4-45 Amsterdam-R
Schotanus à Steringa Idzerda, H.H. = = = Wassenaar 23-11-44 23-11-44 Wassenaar
Simons, K.C. = = OD Amsterdam 4-3-44 29-12-44 Gross-Rosen
Tappenbeck, R. = R-013 financier Noordwijk 20-5-44 21-12-44 Neuengamme
Thijssen, J. = = RVV RD Amersfoort 9-11-44 8-3-45 Woeste Hoeve
Touw, H.A. PAoZB R-236 OD RD16 Breda 4-10-44 4-10-44 Rijsbergen
Velde, J.H. op den PAoOZ R-014 OD RD10 Zaandam 2-3-44 31-12-44 Gross-Rosen
Vermaat, K. PAoMR = OD RD6 Apeldoorn 21-3-42 31-7-42 Amsterdam
Visser, F.F. de = = OD RD16 Breda 4-10-44 5-10-44 Ginneken
Vredeveld, J.A. PAoJAV = = Zwolle 28-9-44 28-9-44 Kampen
Vries, J. de PAoVL R-336 OD RD16 Breda 4-10-44 5-10-44 Ginneken
Windhausen, P.H.J. = = OD RD16 Breda 4-10-44 4-10-44 Rijsbergen
Wirix, R.P. PAoRW R-132 R&Z NSF Gooi 16-12-41 16-12-41 Amsterdam
Wolsink, G.H. = = BS Hengelo 30-12-44 3-5-45 Wöbbelin
Wories, W.M.J. PAoXY = militair Grebbelinie = 14-5-40 Leersum

Op basis van deze totaaltabel worden twee reeksen stamkaarten ingevuld; een met 28 gevallenen per 1946 en een andere reeks met de overige 23 gevallenen per 1949 en de in 1952 postuum gedecoreerde C.F. van den Berg.

Allereerst is het opvallend dat er veel verzetsmarconisten zijn omgekomen. Bij het verder uitwerken van de namen uit mijn overzichtstabel, vielen mij meer zaken op. Veel van hen waren professioneel opgeleid voor het onderhouden van radioverbindingen. Mogelijk heeft hun hobbymatige interesse voor morse en radio voorafgaande aan de mobilisatie en bezettingstijd daar een belangrijke bijdrage toe geleverd en werden zij daardoor als “gevallen radioamateur” (h)erkend.

Daarnaast vielen mij bij het opzoeken van hun gegevens een aantal schrijffouten op. Soms waren enkele Nederlandse namen, die met een lange IJ ingeschreven staan, op een Angelsaksische wijze geschreven met een Griekse Y.

Verder blijkt dat de voorletters van PA0HB een tikfout van de notulist te zijn; hij heette geen H.B. Otten. W.M.F.J. Otten. OM Windhausen heeft wel is waar als roepnaam Paul, met als juiste voorletters H.J.P. en geen P.H.J. OM van de Poll staat op de herdenkingsplaat abusievelijk vermeld als “van der Poll”. Op de herdenkingsplaat van 1946 heet OM Brons “Piet” in 1949 is dit gecorrigeerd naar S.P. Brons (Simon Petrus).
Invallen
Bij het verder uitwerken van de namen uit de overzichtstabel, vielen mij al een paar zaken op. Zo was tijdens de gehele bezetting er sprake van infiltratie in de verzetsorganisaties, waardoor verzetsstrijders in handen vielen van de bezetter. Maar ook het grote aantal verzetsmensen in relatie tot de Orde Dienst (OD) en haar Radio Dienst (RD), vaak met een dezelfde datum van een inval.

Zeer bijzonder in dit verband is dat begin 1945 maar liefst 15 personen zijn opgepakt en gedood (zie bovenstaande lijst) nadat Nederland bezuiden de grote rivieren bevrijd was. Het radioverkeer vond toen plaats met het station van het Nederlandse Bureau Inlichtingen (BI) dat een korte periode te Breda was gevestigd en daarna werd verplaatst naar Eindhoven (Gewest 18).

In het mei 1988 nummer van het blad Electron van de Vereniging Experimenteel Radio Onderzoek Nederland (VERON) lees ik de naoorlogse verklaring van een verzetsman:

De Duitse peildiensten lieten het er niet bij zitten. Wij citeren wijlen OM Dalmijn (PAoDD):

"De verwachte peilingen, overvallen en repercussies bleven helaas niet uit. Nadat in de eerste vijf maanden de gewestelijke stations Venlo, Breda, Zutphen, Apeldoorn en het districtsstation Oost Zeeuws-Vlaanderen waren geëlimineerd gingen in een bestek van drie weken (januari-februari 1945) catastrofaal de acht stations LS1, LS2, LS2A (LS = Leidend Station) van het AHK en de gewestelijke stations Uithuizermeeden, Hoogeveen, Lekkum, Zwolle en Den Haag verloren.

De gevolgen waren verschrikkelijk: de dienstdoende telegrafisten werden ter plaatse met of voor ogen van aanwezige familie (DD doelt hier waarschijnlijk op de familie waar het radiostation was ondergebracht SE) geëxecuteerd, later na lange gevangenschap gefusilleerd of door een speling van plaatselijke omstandigheden naar Duitse concentratiekampen gevoerd om later om te komen of bevrijd te worden. Slechts in enkele gevallen kwam men kort na de overval vrij. Na de catastrofe werd het verkeer over de boven de rivieren resterende gewestelijke stations Hilversum, Alkmaar en Haarlem gedurende een aantal weken geheel stilgelegd en over Londen geleid.

Deze stations kwamen eind maart 1945 weer in de lucht en verzorgden tot na de bevrijding onverschrokken de berichtenwisseling met Eindhoven, voor hun gewesten doch ook voor het AHK."

In het boek “50 jaar VERON – 100 jaar Radio” lees ik daarvoor een plausibele verklaring. Het OD-radionetwerk was eigenlijk ontworpen voor radioverkeer na de capitulatie van het Derde Rijk. Na de bevrijding van het zuiden nam de noodzaak toe om contact te leggen met de bezette gebieden in Nederland. Echter de “Funkmess Abteilung” van de bezetter was daar nog volledig actief. Door onderdelen gebrek werkte de Radio Dienst (RD) van de Orde Dienst (OD) vaak op één en dezelfde frequentie van 3000 kHz en soms op 3750 kHz. Verder werd er een (te) lange tijd uitgezonden en soms ook nog vanuit één locatie.

Dit in tegenstelling tot de ingevlogen marconisten en codeurs die vaak met eigen zendmiddelen van het Bureau Inlichtingen uit Londen werkten. Zij waren professioneel opgeleid voor het onderhouden van geheime radioverbindingen.


Repressie
Veel omgekomen radioamateurs waren aan ontbering in de beruchte kampen overleden, maar een niet onaanzienlijk deel werd doodgeschoten.

Dat leidde bij mij tot de vraag welke repressie systematiek zat daarachter? Op internet vond ik een aanwijzing voor de eerste helft van de bezettingstijd: de zogenaamde OD-processen. Door infiltratie en verraad (V-Männer) ontstond er een ware arrestatiegolf onder de Ordedienst (OD). Dit leidde tot een eerste OD-proces op 27 maart 1942 in het Berg Hotel te Amersfoort. Het tweede OD-proces vond plaats in het Seminarie te Haaren (NB) tussen 15 maart en 27 april 1943. Met elkaar zijn 135 personen gevonnist en 115 ter dood veroordeeld. Ondanks deze tegenslagen wist de OD zich telkens te herpakken.

Overigens werden in het voorjaar van 1942 alle gedemobiliseerde officieren, die na de capitulatie naar huis waren gezonden, opgeroepen zich te melden voor krijgsgevangenschap. In 1943 volgden het overige (300.000) gedemobiliseerd personeel. In Amersfoort was een speciaal kamp daarvoor ingericht. Het Wehrmachtslager Amersfoort aan de Zonnebloemstraat (thans het eind van de Noordewierweg op de plaats van de huidige speelplaats Soesterkwartier). Een belangrijk deel kon aantonen dat zij onmisbaar waren en kregen een “Blau Ausweis” en mochten naar huis. Een ander kamp, met officiële naam “Armee-Gefangenen-Sammelstelle 23 Waterloo Kaserne Amersfoort” (v/h Bernhardkazerne), werd later gebruikt voor gevangengenomen ondergedoken militairen. De transporten naar de krijgsgevangenkampen in Duitsland verliepen vanaf de sporen nabij de vleeswarenfabriek Noack. 

Tegen het eind van de oorlog werd de situatie nog grimmiger. Deze passages van Wikipedia geeft enig inzicht:

..."Op 11 september 1944 werd in Nederland een Niedermachungsbefehl uitgebracht. Voortaan mochten personen die werden aangetroffen bij een vergadering van een verzetsgroep worden neergeschoten. Daarnaast werden verzetsstrijders opgepakt om te worden verhoord. De vrouwelijke personen werden naar kampen gestuurd, de mannelijke personen werden op een todeskanditat lijst geplaatst"

Zo was dichtbij onze regio in Blaricum een zendpost van de OD waar tijdens een inval op 10 februari 1945 de commandant van de zendpost Henk Hoekstra ter plaatse werd doodgeschoten. Opvallend vond ik de voor mij een minder bekende fusilladeplaats te
Amsterdam - Rozenoord.


Tot slot
Kortom dit is de context waarin ik tracht de namen van onze gevallenen respectvol en overzichtelijk aan u voor te stellen in de stamkaarten. Omdat in de loop der tijd over onze 28 Ereleden voldoende is geschreven, zal ik mij nu voornamelijk richten op die 24 minder bekende omgekomen radioamateurs.

De bijlage van dit deel 2 beschrijft dan ook de gevallen radioamateurs die voorkwamen op de VERON-herdenkingsplaat van 1949 en niet voorkwamen op de middenpagina van de Electron in 1946 en de in 1952 postuum met twee onderscheidingen gedecoreerde Christiaan Frederik van den Berg. Derhalve zijn zij niet benoemd tot Erelid van de VERON.

De Ereleden van de VERON worden op een vergelijkbare wijze beschreven, maar dan als bijlage van mijn eerder verschenen artikel
deel 1.

Voor alle duidelijkheid wil ik na 75 jaar geen weging maken naar de mate van deelname in het verzet. Mijn insteek is zuiver “ere wie ere toekomt”.



In deze reeks zijn verschenen:
Radioamateurs offerden hun leven voor onze vrijheid - deel 1
Radioamateurs offerden hun leven voor onze vrijheid - deel 2
Ere wie ere toekomt (deel 3)

Bron:
  • “50 jaar VERON – 100 jaar Radio” Dick Rollema (PA0SE, sk) uitgave VERON
  • Electron 1945, 1946, 1949, 1950 en 1958
  • PAo-database – Remy Denker (PAoAGF)
  • VR notulen archief – Jan Hoek (PAoJNH)
  • Web opmaak, notulen transcriptie en Internet vondsten Frank van Hamersveld (PA3DTX)
  • https://oorlogsgravenstichting.nl/zoeken
  • https://www.4en5mei.nl/oorlogsmonumenten/monumenten_zoeken/oorlogsmonument/2807/hilversum%2C-%27monument-voor-radiozendamateurs%27
  • https://oorlogsgravenstichting.nl/zoeken
  • http://nl.wikisage.org/wiki/Nederlanders_ge%C3%ABxecuteerd_tijdens_de_Duitse_bezetting
  • https://www.dodenakkers.nl/herdenkings-monumenten-woii/fusilladeplaats-rozenoord-in-amsterdam.html
  • https://nl.wikipedia.org/wiki/Fusilladeplaats_Rozenoord
  • https://nl.wikipedia.org/wiki/Todeskandidat
  • https://gedenkplaats-haaren.nl/gevangenen-gijzelaars/od-gevangenen/
  • https://www.oorlogsbronnen.nl/thema/Eerste%20OD-proces
  • https://www.oorlogsbronnen.nl/thema/Tweede%20OD-proces
  • https://www.museum19401945.nl/docs/Militaire-Krijgsgevangenen.pdf
  • https://nl.wikipedia.org/wiki/Vertrouwensman_(Tweede_Wereldoorlog)

VERON HOOFDSITE

LID WORDEN?

Tot 18 jaar kost het
lidmaatschap van de VERON
inclusief Electron magazine,
maar € 19,00 per jaar!


CONTACT

Correspondentieadres:

VERON
Postbus 1166
6801 BD ARNHEM

of stuur een
email naar onze
afdelingssecretaris

© Copyright - VERON Amersfoort (a03)